Miếu và chùa Trung Hành nằm ở vùng ven đô thuộc phường Đằng Lâm, Quận Hải An. Tương truyền ở Trung Hành có tứ vật gồm ngôi cổ miếu, chùa, đình và cả văn chỉ hàng huyện. Cho dù một trong 4 báu vật ấy đã mất đi do sự tàn phá của chiến tranh và thiên nhiên nhưng vẫn là những di sản quí. Đây là 2 di tích văn hoá đã được Bộ Văn hoá thông tin ra quyết định xếp hạng năm 1993. 

Lịch sử miếu - chùa Trung Hành

Miếu thờ Ngô Quyền Vua Trung Hưng nước ta đầu thế kỷ X. Chính sử đã chép về sự nghiệp của ông khá rõ ràng. Là một trong số 17 làng xã có hệ thống bố phòng, tích chứa quân lương của Ngô Quyền nên Trung Hành được các triều đại kế tiếp phong sắc, công nhận việc thờ tự Ngô vương. Đặc biệt đất Trung Hành vốn nổi tiểng là văn hiến vì có nhiều người đỗ đạt, nhiều văn quan, võ tướng có tài, qua các văn bia, gia phả các dòng họ ghi lại. 

Kiến trúc miếu – chùa Trung Hành

Miếu Trung Hành có qui mô vừa phải hợp với cảnh quan làng xóm. Những điểm nổi bật của di tích là sự hợp lý, liên hoàn của toàn bộ khuôn viên di tích. Bằng thứ vật liệu truyền thống như: gỗ, đá, ngói, gạch Bát Tràng gắn vữa hồ...bàn tay người nghệ nhân làng xã đã tạo ra một công trình có kết cấu hoàn chỉnh qui mô khép kín gồm: Kiến trúc cổng, toà bái đường, hai bên đài vũ, cung ngoài, cung trong kiểu nội công, ngoại quốc. 

Nét độc đáo của ngôi miếu cổ ở chỗ, hai toà dải vũ đứng song hành nơi bái đường với thềm hiên cung ngoài, thành một kiến trúc liên hoàn, tạo ra không gian mở vô cùng quí giá. Dưới không gian là khoảng sân hình chữ khẩu, nói theo chữ tượng hình, với ba lớp bậc bằng đá xanh, kiểu bệ sân rồng trước nơi cung cấm. Sân chữ khẩu là nơi diễn ra các nghi lễ chính thống năm âm lịch tại nơi cổ miếu của dân làng. 

Chiếm trọn toàn bộ cung trong, cung ngoài là một tập hợp các cổ vật quen thuộc như kiệu bát cống, giá chiêng, bộ bát biểu, nhiều di vật bằng đồng như chuông, trống, khay đèn nến, đỉnh đốt trầm, đồ gốm sứ như độc bình, choé men hoa lam... 

Tiêu biểu hơn cả, trong số các di tích tôn thờ Ngô Quyền ở Hải Phòng là pho tượng Ngô vương ở miếu Trung Hành. Tượng Ngô vương được tạo ra trong tư thế toạ thiền trên ngai rồng, chân phải lộ rõ trên lòng dùi gối trái, rất gần với tư thế ngồi tượng phật. Tượng theo lối trụ tròn, trang phục mũ áo hoa vân rồng, mây lửa trang trí trên vai áo, bối tử liền, tay phải cầm hốt vàng... thể hiện rõ uy thế của vị vương trước sự tôn kính của toàn thể dân làng. 

Cách miếu chừng 300m về bên trái và cùng hướng Tây với ngôi miếu cổ thờ Ngô vương là chùa Trung Hành, tên cữ là Hưng Khánh Tự. Nếp chùa cổ, có nhiều hàng lang, dãy dọc mộ tháp, vườn bia cổng tam quan và gác chuông bề thế. Nhìn từ con đường liên xã, qua lớp cổng tam quan, là toà phật điện hình chữ công và hai dãy hành lang. Phía sau phật điện là vườn bia, nhà thờ tổ. Bóng cây cổ thụ ở khu vực cổng chùa, xung quanh vườn tháp toả bóng xanh tươi, tạo ra sự hoà sắc nhịp nhàng, tôn thêm vẻ cổ kính của khối kiến trúc chùa Trung Hành. Cổng chùa đồng thời là gác chuông có hai phần chính. Cổng chùa đồng thời là gác chuông có hai phần chính. Cổng giữa 2 tầng 12 mái, lợp ngói cổ, hai lớp. Hai lối bên xây kiểu 2 tầng 8 mái. Kiến trúc cổng chùa mang ý nghĩa dịch học sâu sắc, biểu thị ba thành phần cơ bản của vũ trụ là: trời - đất con người. Trên nóc cao của tầng giữa treo quả chuông đồng cao 1,4m đúc năm Minh Mạng thứ ba (1823). Toà phật điện chùa Trung Hành hiện diện đầy đủ dáng vẻ, vị trí các pho tượng cơ bản như: Tam thế, Adi đà, Văn thù, Phô hiền, Hộ thiện trừ ác... Đáng quan tâm nhất là nhóm hiện vật bằng đá mang niên đại nghệ thuật Mạc thế kỷ XVI khá tiêu biểu. Đó là phần đế cách điệu hình búp sen của ba pho tượng tam thế. Bên phía toà Phật điện còn lưu giữ một pho tượng vị Hoàng đế nhà Mạc. 
Từ Lương Xâm được mở hội từ ngày 16-1 âm lịch. Các làng xã khác đến ngày 17-1 mới tiến hành hội lễ. Các hoạt động lễ hội diễn ra tại khu vực chùa miếu Trung Hành thật sôi nổi. Lễ hội ở Trung Hành xưa có tục múa roi, diễn lại khí thế xung phong diệt giặc của quân ta và sở trường dùng roi của quân đội thời Ngô Quyền.

Nguồn: Cẩm nang Hải Phòng